"Er is helemaal niets feministisch aan het idee dat de vagina en de borsten van een vrouw de essentie is van hun vrouw zijn"

Door Stuart Kensenhuis

Nieuwe regenboogvlaggen wapperen in het land tijdens Internationale Transgenderrechtendag (7 augustus). Maar met welke aandachtspunten moet rekening gehouden worden tijdens de behandeling van de gewijzigde Transgenderwet in de Tweede Kamer – wat in juli schriftelijk is begonnen en later dit jaar eindigt met een debat – zodat de vlaggen ook in de toekomst glorieus kunnen blijven wapperen?

Een serie van acht artikelen op dit blog geeft meer inzicht in dit vraagstuk. Dit is de vijfde: Olave Nduwanje, schrijfster en docent aan Hogeschool Gent in België, spreekt zich onder meer uit over tegenstanders van de gewijzigde Transgenderwet in Nederland.

Olave Nduwanje, schrijfster en docent
aan Hogeschool Gent in België 
 (® Mikael Owunna)

In Trouw van 28 januari 2020 en in De Telegraaf van 11 augustus 2021 zijn kritische artikelen verschenen met als strekking dat de gewijzigde Transgenderwet een fundamentele aantasting is van de rechten van vrouwen. Als die wet straks wordt aangenomen mag je zelf bepalen of je man of vrouw bent. Mannen krijgen dan toegang tot vrouwensporten, vrouwen-wc’s, vrouwenkleedkamers –en gevangenissen, etc. Wat je gender is wordt dan bepaald op basis van je gevoel. Je anatomie doet er niet langer toe. Dat is de kern van de kritiek. Hoe reageer je hierop?

“Hoeveel mensen ken jij die in hun leven op een gegeven moment naar de dokter, psycholoog of psychiater moeten gaan om bevestigd te krijgen dat ze zich man of vrouw voelen? Als jij je paspoort gaat vernieuwen, krijg je dan ook te maken met opmerkingen van een ambtenaar in de trant van: ‘We weten niet zeker of je een man of vrouw bent. Kan je dit even laten bevestigen door een dokter?’ De meeste mensen op deze aarde hoefden nog nooit naar een dokter om hun gender te bevestigen. Waarom moeten trans mensen dat dan wel doen? We beslissen voor kinderen op basis van hun genitaliën dat ze van een bepaalde gender zijn. Daar komt geen dokter of psycholoog aan te pas. Daarna voeden we ze op met grote
verschillen tussen jongens en meisjes. 

Maar als op een gegeven moment die kinderen of volwassenen zeggen ‘Dit is niet wie ik ben’ dan raken we allemaal overstuur en sturen we ze naar de dokter. Van de 38 jaar van mijn bestaan heb ik 30 jaar echt hard geprobeerd om een jongen te zijn. Aan elke regel die aan mij werd verteld over hoe een man hoort te zijn heb ik geprobeerd te voldoen. Wat ik te horen kreeg in Burundi, mijn geboorteland, is overigens iets heel anders dan wat me werd verteld in Nederland, Amerika en China, allemaal landen waar ik heb gewoond. Ik vind dat ik mijn best heb gedaan. Het is genoeg! Ik vind bovendien dat het nooit aan mij opgelegd had moeten worden. Niet met verbaal en psychologisch geweld en al helemaal niet met fysiek geweld, zoals mijn ouders hebben gedaan. Bij het idee dat trans mensen autonomie krijgen over hun lichaam en identiteit raken sommige andere mensen in paniek. Maar tegelijkertijd verhullen we daarmee al het geweld dat wordt toegepast om mensen in een bepaald gender te dwingen.”

Opvallend is wel dat de kritiek – vooral in het artikel van de Telegraaf – komt van vrouwen die zich identificeren als leden van de lesbisch feministische beweging, onder normale omstandigheden jullie bondgenoten. Is hier sprake van een scheuring in de queer-community?

“Het gaat hier om een heel kleine groep van radicale feministen, wat ze eigenlijk niet zijn want er is helemaal niets feministisch aan het idee dat de vagina en de borsten van een vrouw de essentie is van hun vrouw zijn. Alsof genitaliën het enige is wat we zijn. In principe is het ook niet historisch of wetenschappelijk want we weten ondertussen dat er in verschillende culturen diverse inzichten zijn op het gebied van gender. Als je kijkt naar de Pride in Amsterdam dan zie je dat de lesbische groepen zich erg verzetten tegen die radicale feministen, vrouwen die zoveel ruimte innemen dat het lijkt alsof er een scheuring is ontstaan in de queer-community. Niets is minder waar. Ik ben trans, ik val op mannen en vrouwen en ik wordt graag gezien in de lesbische bars van België en Nederland. Bovendien heb ik veel lesbische volgers op Instagram. Maar dat kleine groepje radicalen, soms op hoge plekken in de activistische beweging, maakt de mensen heel bang. Alsof mannen naakt gaan rondlopen in vrouwenkleedkamers. Het is allemaal zo niet waar.

Monic Slingerland, chef opiniepagina van Trouw, vertelde in februari 2020 in de krant dat niet lang na aanname van de ‘Gender Recognition Act’ in Engeland een behoorlijk aantal trans vrouwen van een gevangenis overgeplaatst zijn naar de vrouwenafdeling. En ook dat dit tot veel ongemakkelijke situaties heeft geleid. Hoe gaan we dit soort situaties in Nederland op een praktische manier oplossen?

“We weten uit alle cijfers – met name ten aanzien van seksueel geweld in gevangenissen – dat dit vooral wordt gepleegd richting trans mensen, dus niet andersom. En het gaat vaak om heel erge dingen zoals verkrachting, mishandeling en moord. Het is bijna een doodstraf voor trans mensen over heel de wereld om in de gevangenis te belanden.”

Dus eigenlijk zeg je dat trans mensen net zo veel behoefte hebben aan veiligheid?

“Precies!” Daarom moeten we er rekening mee houden dat heel veel geweld gebeurt richting trans mensen in de gevangenissen – ook op de vrouwenafdelingen – of ze nou wel of niet hun transitie hebben ondergaan. Verder is het zo dat veel trans mensen helemaal geen toegang hebben tot een transitie omdat het allemaal best duur, lastig en complex is om voor elkaar te krijgen. Dus als de critici veiligheid in gevangenissen zo belangrijk vinden dan zou ik ze pas geloven als ze ook de veiligheid van trans mensen serieus zouden nemen.”

Maar het debat mag toch wel gevoerd worden?

Trans mensen worden al eeuwenlang bediscussieerd door cis mensen (mensen die niet trans zijn of van wie het geboortegeslacht overeenkomt met hun genderidentiteit). Sterker nog; het debat wordt overheerst door cis mensen. Dus het werd tijd om trans mensen ook te horen. En dat is waar die critici last van hebben.”

Die gewijzigde transgenderwet is hoe dan ook toch een vooruitgang voor trans mensen?

“Er zijn nog zoveel verbeterpunten. Met name in de omgang met kinderen (tot 16 jaar). Bijvoorbeeld dat ze eerst naar een psycholoog of een psychiater moeten om zichzelf te bewijzen. Ik vind dat nogal moeilijk. Er zijn namelijk betere manieren om hier mee om te gaan. We hadden kunnen kiezen voor een model van psychologische ondersteuning maar nu is gekozen voor een model van psychologische kwalificatie. Dat is jammer.

Ook onder de nieuwe wetgeving zal er sprake zijn van trans mannen die een kind gebaard hebben en de kwalificatie ‘moeder’ toegewezen krijgen van de Nederlandse staat. Hoe beoordeel je dat?  

“Je moet je voorstellen dat er trans mannen zijn die met geboortecertificaten rondlopen waarop staat dat ze de ‘moeder’ zijn van hun kind terwijl ze al een volledige transitie hebben ondergaan. Eigenlijk worden ze daarmee  gedwongen om uit de kast te komen in eenvoudige situaties zoals een paspoort-controle op het vliegveld of tijdens een inschrijving van hun kind op de basischool. Zulke momenten worden dan ineens heel ongemakkelijk. 

Dus als de staat blijft vasthouden aan dat heel oude concept van de wet dat er op neerkomt dat een mens altijd een moeder heeft, dan vormt het een blokkade voor trans mensen om een normaal gezinsleven te kunnen leiden. Volgens mij is dat een serieuze inbreuk op de mensenrechten. En dan is deze transgenderwet niet eens een cadeau dat we krijgen van de Nederlandse staat maar het gevolg van uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. In die uitspraken wordt geconcludeerd dat trans mensen het recht hebben dat hun genderidentiteit correct wordt weergegeven in de basisadministratie. Het is namelijk niet aan de staat om te bepalen of ik echt trans ben of een echte vrouw, het is aan mij om de staat te vertellen wat ik ben!”

Lees ook: "Ik voel me verdrietig en verwaarloosd door het probleem met mijn geboorteakte"

https://politiekmoetjedoen.blogspot.com/2021/08/ik-voel-me-verdrietig-en-verwaarloosd.html

En: Geen X in het paspoort. "Gemiste kans"

https://politiekmoetjedoen.blogspot.com/2021/08/geen-x-in-het-paspoort-gemiste-kans.html

Of: "Van de ene op de andere dag lag er een besluit om als vrouw verder te leven"

https://politiekmoetjedoen.blogspot.com/2021/08/van-de-ene-op-de-andere-dag-lag-er-een.html

Of: "Kan je misschien andere kleren aantrekken?"

https://politiekmoetjedoen.blogspot.com/2021/08/kan-je-misschien-andere-kleren.html

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten