Tienduizend euro als je je mond houdt over racisme en discriminatie op de Haagse Hogeschool

Door Stuart Kensenhuis

Fatima Faïd – raadslid van de Haagse Stadspartij (HSP) – stelt deze week vragen aan het gemeentebestuur over racisme en discriminatie op de Haagse Hogeschool (HHS). “Het is een opleidingsinstituut in een super diverse stad maar het is er niet veilig.”

Den Haag – ‘Boerkahoer’, schrijft een anonieme student in november vorig jaar op het grote scherm van de klas, tijdens een interactief werkcollege van Wasima Khan, toen docent recht aan de opleiding Bestuurskunde / Overheidsmanagement van de HHS en trotse draagster van een hoofddoek. Haar studenten hebben online ingelogd op Kahoot – een webtool voor quizzen, discussies of peilingen – en sommigen kiezen een afschuwelijke schuilnaam, bedoeld om haar te beledigen is haar stellige indruk. Khan is geschokt. Volgens haar heeft ze ook pseudoniemen voorbij zien komen als Geert Wilders, Zwarte Piet, Nouri is dood, 34 zuurstof en docent is gay. Woedend vraagt ze aan haar studenten om de ongepaste inlognamen weg te halen. “Ik heb verder specifiek gevraagd wie dat eerste scheldwoord heeft opgeschreven maar niemand heeft gereageerd”, zegt Khan. 

Aangeslagen vervolgt ze de les. Tijdens een korte pauze komt een student [naam bij de redactie bekend (nbrb)] naar haar toe en hij stelt een vraag: “Daar stond toch boerkahoer?” Daarna loopt hij lachend weg. Khan is net zo verbijsterd als eerder in de les maar door haar hoofd gaat een belangrijke vraag. Hoe kan je spreken van een veilige leeromgeving voor iedereen op de HHS als dit soort uitlatingen zonder serieuze gevolgen kunnen worden gedaan? 

Na de les heeft ze telefonisch contact met de opleidingsmanager en er wordt een persoonlijk gesprek gepland. Hierbij is ook aanwezig de coördinator van het eerste jaar en de mentor van de student die in de pauze naar haar toekwam. Of dit ook dezelfde student is die aanvankelijk dat schandelijk woord op het scherm schreef is nog steeds niet duidelijk. Veel steun ervaart ze niet tijdens het gesprek en ook niet als er een bijeenkomst is met collega-docenten om het voorval te bespreken. “Ze waren stil of terughoudend”, zegt ze. Maar er blijft toch iets hangen; het verhullend bij haar zoeken naar zaken die duiden op een gebrek aan didactische vaardigheden. Dat doet bij haar extra pijn. 

Uiteindelijk heeft de opleidingsmanager later een gesprek met de student die zo ‘stoer’ deed in de pauze – waar Khan overigens niet bij mocht zijn – maar het wordt al gauw erop gegooid dat er bij hem sprake is van een gedragsstoornis en dat hij het gebruik van het woord boerkahoer niet beledigend bedoelde. Grapje zeker. Waar hebben we dit eerder gehoord? Begrijpelijkerwijs voelt Khan zich onveilig. Ze vertelt ook over een ander incident toen ze in februari vorig jaar een briefje op haar bureau vond met de term ‘nazi-slet’ en het zou zomaar kunnen dat ze opnieuw te maken krijgt met grensoverschrijdende uitlatingen. Kan ze dan wel op de steun rekenen van haar directe leidinggevenden en collega’s? 

Ten einde raad besluit ze het hogerop te zoeken bij de faculteitsdirecteur. Zij besluit dan om de zaak af te handelen en de ‘foute’ student een schriftelijke waarschuwing te geven. Is dan al bekend wie het scheldwoord op het scherm van de klas heeft geschreven? Nee want pas na zes weken besluit de opleidingsmanager om Kahoot een kort mailtje te sturen. Al gauw wordt duidelijk dat – wil hij eventueel iets gedaan krijgen – er een aangifte moet liggen van de HHS. Blijkbaar is dit obstakel hem teveel want hij laat de zaak verder rusten. “Ik vind dat er niet snel genoeg is gereageerd en dat er onvoldoende maatregelen zijn genomen”, zegt Khan verontwaardigd.

“Na mijn overwinning hebben ze geprobeerd om me kapot te maken"

Angstdromen duiken op van dertien jaar geleden toen twee docenten – Ram Ramsahai en Peter Ramlal - een klacht indienden bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) over racisme en discriminatie op de HHS en volledig gelijk kregen. Wat opvalt in het schriftelijk oordeel van de CGB over Ramlal is dat zijn klachten bijna stelselmatig door leidinggevenden op de HHS werden weggezet als een gebrek aan professionaliteit of niet serieus werden genomen. Pijnlijk is om te lezen hoe hij drie jaar lang bijna dagelijks minachtende opmerkingen moest aanhoren over zwarte mannen – een groep waar hij gemakshalve ook onder werd gerangschikt – door een witte vrouwelijke collega, tevens zijn kamergenoot. Bovendien werd hij door haar, ten overstaan van studenten en een docent, voor aap uitgemaakt. Op basis van alle bewijzen kon de CGB dan ook niet anders dan tot het oordeel komen dat de HHS verboden onderscheid had gemaakt op grond van ras en dat de docenten onvoldoende waren beschermd. 

Na het oordeel van de CGB is Ramlal merkwaardig genoeg tot 2018 bij de HHS blijven werken terwijl Ramsahai al snel er voor koos om te vertrekken. Als Ramlal hoort over de zaak van Wasima Khan is hij meteen bloedlink en even later komt hij met een verrassende mededeling. “Na mijn overwinning hebben ze geprobeerd om me  kapot te maken – weer door verboden onderscheid te maken op grond van ras – en ben ik samen met een andere collega (nbrb) twee jaar geleden naar het College voor de Rechten van de Mens gestapt (CRM is de opvolger van de CGB). Eind mei van dit jaar komen ze met een oordeel”, vertelt hij. 

Ramlal laat een brief zien uit 2019 met een voorstel van de HHS om de zaak af te kopen voor tienduizend euro met als voorwaarde dat hij nooit meer erover mag praten. Verontwaardigd wijst hij het voorstel af en stuurt hij een verklaring aan het CRM: “Het voorstel deed onvoldoende recht aan mijn jarenlange ervaring met racisme en discriminatie op de HHS. Het komt op mij over als een doofpotactie en getuigt van onvoldoende besef van de ernst van de klacht en de traumatische gevolgen voor de slachtoffers”, schrijft hij. “Verder ontbreekt er een serieuze toezegging om er voldoende werk van te maken dat deze problemen niet meer op de HHS voorkomen.”

Raad van Europa

‘Iedereen heeft de verantwoordelijkheid om ‘racisme en discriminatie’ kritisch te volgen en aan te pakken’, staat op de website van De Raad van Europa. Dit invloedrijk Europees orgaan geeft ook enkele praktische aandachtspunten bij het ontwikkelen van beleid hierover en dit vormt een goede basis om de acties – of het gebrek hieraan – van de leidinggevenden van de HHS langs de meetlat te leggen.

      Er moet een duidelijke verklaring worden afgelegd – vooral bereikbaar voor iedereen binnen de schoolgemeenschap – waaruit blijkt dat racisme en  discriminatie niet wordt getolereerd. 

    In het beleid moet helder gemaakt worden welke procedures verplicht zijn als zich een incident voordoet met betrekking tot racisme of discriminatie. 

    Het beleid, inclusief de processen en overeengekomen acties voor het omgaan met incidenten, moet zich uitstrekken tot alle leden van de onderwijsgemeenschap; bestuurders, personeel (docenten en andere medewerkers), studenten en bezoekers.    

    Voor iedereen moet het helder zijn dat ze een eigen verantwoordelijkheid hebben – in elk geval binnen de schoolgemeenschap – om racisme en discriminatie aan te pakken. 

      De aanpak van een incident met betrekking tot racisme of discriminatie moet samenhangend en niet tegenstrijdig zijn. 

    De reactie op een incident met betrekking tot racisme of discriminatie moet worden gegeven vlak nadat het zich voordoet of wordt gemeld.

    Eventuele vervolgacties op een incident moeten plaatsvinden binnen een van tevoren overeengekomen tijdschema. 

Het is allemaal geen ‘rocket science’ als je alle betrokkenen bij de HHS wil beschermen tegen het kwaad dat inmiddels wijdvertakt is in de Nederlandse samenleving maar door velen simpelweg wordt ontkend. Voor wat het waard is; na de uitspraak in 2008 m.b.t. de zaak Ramlal/Ramsahai tegen de HHS heeft de CGB in 2009 een breed onderzoek laten doen naar racisme en discriminatie op de HHS. Kernvraag hierbij was: is er sprake van systeemdiscriminatie of stelselmatig onderscheid op grond van ras en wat zijn de mogelijke verklaringen. De adviezen in het rapport met de titel ‘Onderzoek naar discriminatie op de Haagse Hogeschool’ komen goed overeen met de aanbevelingen van de Raad van Europa. Zou je denken dat de HHS sinds die tijd wel racisme en discriminatie serieus neemt en adequaat handelt na een incident?

"Je bent hier te gast dus gedraag je naar je positie" 

Een student (nbrb) – die vanwege mogelijke represaillemaatregelen anoniem wil blijven - is daar in ieder geval niet van overtuigd. Hij vertelt over een klacht die hij had ingediend tegen een docent (nbrb), die volgens hem, stereotyperende en discriminerende uitlatingen had gedaan. “De eerstvolgende keer dat ik een werkstuk inleverde kreeg ik een onvoldoende. Ik vermoedde dat ik terug werd gepakt dus later heb ik hetzelfde werkstuk door een collega-student laten inleveren. Er waren alleen enkele kleine wijzigingen aangebracht, waaronder de titel, maar die student kreeg wel een voldoende”, vertelt hij. Ook vertelt de anonieme student over een voorval met een andere docent (nbrb) die het duidelijk niet kon hebben dat een Marokkaanse studente kritisch was tijdens een inhoudelijke discussie. “Hij viel naar haar uit en zei: ‘Je bent hier te gast dus gedraag je naar je positie’.” 

Pijnlijk om aan te horen – zeker in deze tijd met een dramatisch docententekort – is de opmerking van deze anonieme student dat hij minimaal zeven docenten (nbrb) kent uit de migrantengemeenschap die in de afgelopen jaren zijn gestopt met de uitoefening van ‘het vak’ en bij de HHS zijn vertrokken of op het punt staan dat te doen. “Ze hebben allemaal verteld waar ik bij was dat racisme en discriminatie hiervan de reden was”, zegt hij. Over de kwaliteit van de klachtenafhandeling is de anonieme student ook helemaal niet te spreken. Ondanks gesprekken met de belangrijkste aanspreekpunten van zijn opleiding is er verder niet zo veel gebeurd. Iedereen blijft in zijn positie, er volgt geen excuus en men gaat verder alsof er niets aan de hand is. “Ik vind dat de HHS niet goed met racisme en discriminatie omgaat. Ze schrijven zelf of werken mee aan 'mooie berichten' - zoals vorige maand in een AD-artikel over de discriminerende uitingen aan het adres van docent Wasima Khan (zie de link) - en daar blijft het bij. Vaak wordt er slecht gecommuniceerd en is er geen follow-up. Als ze met een reactie komen dan is het omdat ze niet anders kunnen”, zegt hij.

Typerend wellicht voor de manier waarop de HHS met dit vraagstuk omgaat is een gesprek tussen Leonard Geluk, op dat moment nog voorzitter van het college van bestuur(CvB) en Rudy van der Beek, student Public Management en Integrale Veiligheidskunde. Van der Beek voert het gesprek op persoonlijke titel en staat nadrukkelijk los van zijn vele nevenactiviteiten, onder meer als voortrekker en vertegenwoordiger van studentenbelangen. “Ik had aan Geluk een brief geschreven omdat ik signalen had ontvangen van docenten en studenten met een bi-culturele achtergrond dat zij zich buitengesloten voelden of te maken kregen met racisme of discriminatie. In het gesprek sprak ik mijn verontrusting erover uit en vroeg om maatregelen. Geluk had het over het instellen van een taskforce. Het probleem is dat ik hem op een maandag sprak en twee dagen later was zijn laatste dag op de HHS. Dus ik heb er verder niets over gehoord”, vertelt Van der Beek. Je zou denken dat zo’n brief wordt overgedragen en dat bijvoorbeeld een ‘tussenpaus’ met Van der Beek hierover communiceert. Helaas.

Fatima Faïd van de HSP

Volgens Fatima Faïd van de HSP is er reden genoeg om schriftelijke vragen te stellen aan het gemeentebestuur. “Dertien jaar geleden waren er heftige incidenten en de slachtoffers hebben gelijk gekregen. Als ik dan nu lees dat de HHS in die dertien jaar niet veel heeft gedaan dan ben ik geschokt. Het is een opleidingsinstituut in een super diverse stad en het is er niet veilig. Naar aanleiding van het artikel in AD (zie link) hebben we signalen ontvangen van studenten en docenten. Het kan niet zo zijn dat zij met racisme of discriminatie te maken krijgen en ziek thuis zitten en de HHS alleen maar roept dat ze een commissie in het leven gaan roepen”, geeft ze als toelichting.  

Tenslotte: los van de zeven docenten die volgens de anonieme student in de afgelopen jaren zijn vertrokken of op het punt staan dit te doen, is docent Wasima Khan per februari van dit jaar ook opgestapt bij de HHS. Onlangs heeft ze bovendien een klacht ingediend bij het CRM. Over de reden hoeft niemand naar te gissen. 

Artikel in AD/Haagsche Courant van 22 april 2020

https://www.ad.nl/den-haag/haagse-hogeschool-racistische-beledigingen-tolereren-we-nooit~a59e8f10/